,Vojnomedicinska akademija Akademija medicinskih nauka SLD, Sekcija za istoriju medicine SLD i
Narodni muzej Valjevo pozivaju Vas na sastanak Sekcije za istoriju medicine i Akademije medicinskih
nauka SLD sa sledećim dnevnim redom:
1. Promocija knjige dr Aleksandra Nedoka: VALJEVO – srpski ratni hirurški centar i grad-bolnica uepicentru velike epidemije 1914 – 1915 (izdavač: Narodni muzej Valjevo). Na promociji će govoriti:sanitetski general u penziji dr BranislavPopović, sanitetski general u penziji doc. dr Veljko
Todorović, pukovnik prof. dr Dragan Mikić, urednik prof. dr Vladimir Krivošejev i autor naučnisavetnik prim. dr sc. med. Aleksandar Nedok
2. Emitovanje filma Slobodana Rakovića : Arijus van Tinhoven – valjevski Holanđanin
3. Prezentacija izložbe: Valjevo 1914-1915. godine – grad bolnica (autori: prof. dr Vladimir
Krivošejev i Dragana Lazarević Ilić; produkcija: Narodni muzej Valjevo)
Četvrtak, 16. mart 2017. sa početkom u 10 časova, amfitetar Vojnomedicinske akademijeUstaljeni pojam Valjevska bolnica, bar kada je reč o prvim godinama Velikog rata, ne odnosi se nakonkretan bolnički objekat ili bolnicu kao instituciju, već označava sklop specifičnih događaja usledkojih je ceo grad postao jedna velika bolnica.Prvih ratnih meseci 1914. godine u valjevskim bolnicamazbrinjavani su ranjenici iz Prve i Druge neprijateljske ofanzive. Ovaj period je, zbog brojnih stradalih, bio prožet veoma teškim
trenucima, naročito tokom Druge ofanzive. Osim priliva velikog broja ranjenika tada je stanje u gradu dodatno otežano i dolaskom brojnih izbeglica. Valjevo već tada postaje grad – bolnica. U naselju koje je sa najužom okolinom imalo oko 8.000 žitelja u pojedinim trenucima boravilo je više desetina hiljada
ljudi. Uprkos ogromnim poteškoćama, srpski sanitet se, uz podršku građana Valjeva i stranih lekarskih misija, suočavao sa više ili manje očekivanim problemima, sa kojima je imao iskustva: ranama od metaka i šrapnela i bolestima kao što su trbušni tifus, dizenterija, rekurens… Posle Treće austrougarske
ofanzive, kratkotrajnog osvajanja (16. novembar – 9. decembar) i velike srpske pobede u Kolubarskoj bici, povratkom vojske i stanovništva u oslobođeni grad Valjevo se suočilo sa strahotama epidemije pegavog tifusa enormnih razmera. Dok je u celoj Srbiji obolelo preko pola miliona ljudi, a broj umrlih vojnika,
civila i zarobljenika procenjen na preko 170.000, smatra se da je u vreme epidemije (decembar 1914 – maj 1915) u Valjevu i njegovoj okolini umrlo više od 3.500 vojnika, 4.000 civila i oko 2.000 zarobljenika. Ujeku epidemije umiralo je dnevno 100, 150, pa i više obolelih. Među njima su bili i mnogi lekari i
bolničari.Ovim događajim posvećena je knjiga dr Aleksandra Nedoka VALJEVO – srpski ratni hirurški centar i grad-bolnica u epicentru velike epidemije 1914 – 1915.
Knjiga je nastala na osnovu autorovog višedecenijskog bavljenja temama istorije srpskog saniteta i predstavlja sintezu prethodnih objavljenih i neobjavljenih autorovih radova. Njenu okosnicu čine delovi iz monografije Srpski vojni sanitet 1914-1915. godine, koju je autor priredio zajedno sa

Branislavom Popovićem i neobjavljena izlaganja sa skupa sa godišnjeg sastanka Hirurške sekcije Srpskog lekarskog društva posvećenog hirurškoj sanitetskoj pomoći u Prvom svetskom ratu (Divčibare
26. 09. 2014), kao i sa skupa koji su, povodom sto godina od valjevske ratne bolnice, organizovali Arhiv Srbije i Istorijski arhiv Valjevo (Valjevo, 30. 10. 2015), s tim što su na osnovu dodatnih istraživanja, analiza i sinteza, ovi tekstovi u većoj meri izmenjeni, dopunjeni i obogaćeni prilozima, i sada, kao
jedinstvena celina, u vidu ove monografije prezentovani pred stručnu, naučnu i široku javnost. Urednik i priređivač monografije je dr Vladimir Krivošejev.
U svojoj recenziji za ovu knjigu general, docent dr Veljko Todorović je napisao i sledeće rečenice:
U ovoj knjizi je, kroz rad saniteta u toku jedne ratne godine, prikazana i epopeja antičkih razmera srpskog naroda i njegove vojske, epopeja koja se kretala od sunovrata, poraza i rizika od potpune propasti do veličanstvene pobede i oslobođenja južnoslovenskih naroda. Prikazan je deo teške i
neravnopravne borbe malog i nejakog ali ponositog naroda za svoju slobodu i opstanak. U toj borbi je plaćena velika cena u ljudskim životima i materijalnim dobrima. Ali, poslata je jasna poruka „gradu i svetu“ da sloboda nema cenu i da zbog toga ne treba ni pokušavati da se oduzme onima koji znaju da je
cene, kojima je to osnovna i najveća vrednost i koji su je u svojoj istoriji više puta skupo plaćali.
Drugi recenzent, profesor dr Dragan Mikić je između ostaloga napisao::
Recenzent ima potrebu da skrene pažnju da i sam dr Nedok, kao jedan od vodećih poznavalaca prošlosti srpskog vojnog saniteta u uvodnoj reči svoje monografije sa ponosom ističe zašto i kako se bavio istorijom vojne medicine. Zbog dramatičnog zaokreta u iznetim stavovima i većeg broja novih
komentara i zaključaka autora monografije neophodno je ukazati na najvažnije činjenice iz života i rada dr Nedoka citirajući njegove reči: „koreni su duboki i dugotrajni, traju još od istraživanja vremena kada je moj praded major dr Stevan Nedok u vreme Drugog srpsko-turskog rata 1877-1878. boravio
u ovim prostorima…“ i dodaje „kada je posle Velikog rata moj otac Svetozar, nosilac Albanske spomenice, bio vojni sudija u Komandi Drinske divizijske oblasti u Valjevu…“
Objavljivanje ove knjige predstavlja završni element kojim Narodni muzej Valjevo obeležava stogodišnji jubilej događanja vezanih za Valjevsku ratnu bolnicu 1914/15. godine. Muzej je prethodno
pripremio izložbu Valjevo 1914-1915. godine – grad bolnica. Izložba je u Valjevu, u galeriji Muzeja, svečano otvorena 2. aprila 2015. godine, a potom je, u integralnoj, ali i u skraćenoj verziji, uz prigodna predavanja, prezentovana u galerijskim prostorima muzeja, biblioteka i centara za kulturu u Beogradu,
Novom Sadu, Nišu, Kragujevcu, Zaječaru, Aranđelovcu, Loznici, kao i Osečini, Obrenovcu, Lajkovcu,Ljuboviji, Bajinoj Bašti, Arilju, Užicu…
Izložbu je pratilo i mapiranje i obeležavanje svih mesta u Valjevu na kojima su se nalazili, objekti koji su tokom 1914. i 1915. godine bili u funkciji bolnica, kao i virtuelna izložba, takođe sa šetnjom do bolničkih objekata po gradu (www.valjevo-hospital.org), a u skladu sa današnjim vremenom i adekvatna FaceBook strana (www.facebook.com/valjevohospital/). Pored navedenoga, u cilju dodatne
popularizacije teme, iz Muzeja je inicirana i ideja za nastanak istorijskog romana pisca Vlade Arsića: Kad zvona zaneme. Svi elementi jedinstvenog projekta (izložba, njeni katalozi, Arsićev roman i monografija dr Nedoka) za svoj zajednički vizuelni lajt motiv imaju kolaž koji je izradio Dušan Arsenić. Pored toga Narodni muzej Valjevo je sarađivao i sa novinarom Slobodanom Rakovićem u pripremi
njegovih dokumentarnih filmova o Valjevskoj bolnici i doktoru Ariusu van Tinhovenu.Film novinara Slobodana Rakovića Arijus van Tinhoven – valjevski Holanđanin nastao je u produkci studia DIA iz Valjeva, na osnovu dnevničnih beležaka i memoarske građe, kao i fotografija samog dr Arijusa Tinhovena.