Dragačevo nestaje

Povodom rapidnog smanjivanja broja punoletnih stanovnika opštine Lučani u periodu 2012-2019, te ukupnog broja stanovnika opštine Lučani od popisa 2011. do danas, oglasilo se Udruženje „Naše Dragačevo“ iz Guče. Kao razlozi sa smanjenje stanovništva navodi se pre svega negativni prirodni priraštaj, kao i veliko odseljavanje ka drugim sredinama, često čitavih porodica. Saopštenje prenosimo u celosti.

Pojedina naselja u opštini Lučani beleže u periodu maj 2012 – maj 2019 godine drastično velika smanjenja punoletnog stanovništva, imajući u vidu podatke iz zaključenih biračkih spiskova pred svake izbore održane u opštini Lučani, sa kojima raspolaže naše Udruženje. Smanjenje broja punoletnih lica iznad proseka za celu opštinu je u Gornjem Dubcu (sa Livadama) 23,04 %, Zeokama 21,35 %, Tijanju 20,38 %, Lisu 20,11 %, Markovici 19,22 %, Rtarima 17,49 %, Grabu 17,05 %, Guberevcima 17,11 %, Viči 15,69 % (posebno drastično smanjenje u delu Gornjeg i Donjeg Bresta od preko 30 %), Negrišorima 14,46 %, do smanjenja u Turici od 10,11 %, Dragačici od 11,61 % Vučkovici 11, 63 %, Milatovićima 9,79 % Živici 10,14 % Gornjoj Kravarici 11,60 %, što je oko proseka za celu opštinu.

Postoji jedan svojevrstan paradoks da je u Lučanima (bez Sela Lučani) zabeleženo veće smanjenje broja punoletnih lica u posmatranom periodu za 279 ljudi (9,30 %), nego u Guči (bez Velesa), gde ih je manje za 259 lica, (8,10 %), što je veoma neobično imajući u vidu trenutnu drastično bolju privrednu situaciju u Lučanima nego u Guči i okolini, čija je privreda desetkovana. Možda bi razlog ovag paradoksa mogla biti činjenica da Guča ima priličan broj fiktivno prijavljenih lica koja ne žive duži niz godina u Guči, a nisu se odjavili. Tome u prilog govori i činjenica da je u maju 2019. zabeleženo čak 2935 punoletnih lica u Guči, dok je u Lučanima taj broj bio 2719.

Treće po veličini naseljeno mesto naše opštine – Kotraža (sa Belim Kamenom i Pšanikom, bez Lukovića), imalo je u posmatranih sedam godina smanjenje broja punoletnih stanovnika od svega 2,65 %, što je posledica ranijeg dugogodišnjeg pozitivnog prirodnog priraštaja i manje migracije sa porodičnih imanja, ali što se sada, na žalost, drastično pogoršava lošim stanjem u agraru i sve većim odlaskom mladih iz Kotraže, zbog loše opšte privredne situacije i sve težih uslova i bezperspektivnost života na selu.

Veliko je pitanje koliko je ljudi na teritoriji cele opštine fiktivno prijavljeno, a da žive širom Srbije ili po inostranstvu, a sasvim je sigurno da je taj broj daleko veći od onih koji su prijavljeni po drugim gradovima i opštinama, a žive ovde. Takve statistika ne prepoznaje, ali bi bitno uticali na još lošiji skor u posmatranom periodu za celu opštinu.

Godišnje se u našoj opštini u posmatranom periodu rodi od 120 do 150 beba, dok umre oko 400 stanovnika. Samo na negativnoj razlici rođenih i umrlih, oko 250 ljudi  manje je godišnje, dok nas je  po optimističnoj proceni, još minimum oko 150 manje zbog većeg odseljavanja iz opštine, nego doseljavanja. Ogroman problem je i postojanje više stotina muškaraca, u srednjim godinama koji nisu imali uslove, priliku i mogućnost da ženidbom zasnuju svoje porodice i steknu potomstvo, a ostali su na selu, na svojim pradedovskim imanjima. Ti ljudi su velike žrtve propadanja naših ruralnih područja i ima ih na desetine u svakom selu.

Ovo su veoma dramatični podaci i trendovi koji su na žalost prisutni u celoj Srbiji, tamo gde je većinsko srpsko stanovništvo. Opština Lučani mora ovaj problem ozbiljno shvatiti jer će se on samo pogoršavati, a naši „ljudski resursi“ sve više topiti.

Predlažemo da se po hitnom postupku od opštine Lučani pokrene program otkupa napuštenih seoskih domaćinstava za zainteresovane mlade srpske parove i porodice koji bi se naselili na teritoriji opštine Lučani, prvenstveno na seoskom području, kako bi smo u narednih nekoliko godina ublažili ove negativne trendove. Takođe je veoma bitno da opština u partnerstvu sa privredom i Državom pokuša usmeravati investicije ka otvaranju malih i srednjih proizvodnih i prerađivačkih kapaciteta na seoskom području. Nekada i jedna mala firma, sa 10-15 radnika, otvorena na seskom području zna da preokrene sudbinu jednog sela i spreči njegovo dalje odumiranje i zadrži bar jedan deo mladih na svojim imanjima i u svom mestu. Dalje povećavanje naknada za svako novorođenče i pokrivanje troškova vantelesne oplodnje je takođe jedna od mera koje lokalana samouprva može preduzeti radi poboljšanja stanja koje je sve nepovoljnije.

Vremena jesu teška u kontiniutetu decenijama, ali morao povlačiti poteze koji gledaju u budućnost, spašavajući što se spasiti da. Mere poput izrade asfaltnih puteva u razmeri sufinansiranja: 2 dinara opština – 1 dinar građani, koje smo i sami ranije predlagali, su dobre i korisne, ali nije samo infrastruktura ta koja rešava problem opstanka i ostanka ljudi u našoj opštini. Problem je daleko složeniji i dublji. Dragačevo ne sme postati napušteno područje iz koga su ljudi otišli. Sve raspoložive snage treba usmeriti u pravljenje Strategije opstanka . Za neka dragačevska sela možda je već prekasno.

(Udruženje „Naše Dragačevo”iz Guče je nevladino i neprofitno udruženje, osnovano na neodređeno vreme radi ostvarivanja ciljeva u oblasti održivog i ravnomernog lokalnog razvoja, proučavanja nacionalne istorije, kulture, jezika i pisma, zaštite životne sredine i nauke).

M. Parezanović, Udruženje „Naše Dragačevo“