„GRADINA NA JELICI“ U MUZEJU VOJVODINE

IZLOŽBA ČAČANSKOG NARODNOG MUZEJA U NOVOM SADU

U Muzeju Vojvodine u Novom Sadu, 31. jula, otvorena je izložba „GRADINA NA JELICI – Utvrđeni centar u Iliriku 6. veka i višeslojno arheološko nalazište“, koju je prvi put u svojim prostorijama, u manjem obimu, priredio Narodni muzej u Čačku 2014. godine, povodom obeležavanja 30 godina arheoloških iskopavanja na lokalitetu Gradina na Jelici. Postavka je, sa gotovo dvostrukim brojem eksponata, bila prezentovana u Galeriji SANU tokom proleća 2017. godine i u Narodnom muzeju u Kraljevu, oktobra iste godine. U Muzeju Vojvodine izložba će biti do 31. avgusta.

Izložbu je otvorio rukovodilac istraživanja više od tri decenije, arheolog profesor dr Mihailo Milinković, a saradnici na izložbi su arheolozi Narodnog muzeja u Čačku: Vujadin Vujadinović, Aleksandra Gojgić i Ljubinka Pavlović.

Izloženo je 504 eksponata iz fonda Narodnog muzeja u Čačku, koji su grupisani hronološki, tematski i prema nameni – od onih vezanih za istorijat istraživanja, do nalaza praistorijskog, rimskog, ranovizantijskog i ranosrednjovekovnog perioda.

Gradina na Jelici danas predstavlja jedno od najpoznatijih i najznačajnijih ranovizantijskih nalazišta (vreme 6. i početka 7. veka n.e.) u Srbiji i njenom okruženju. Pored ostataka iz vremena Istočnog rimskog carstva (ranovizantijskih), na Gradini se, u nešto manjoj meri, došlo i do materijalnih tragova iz praistorijskog i ranosrednjovekovnog perioda. Kulturni sloj sa najvećim brojem nalaza svakako je ranovizantijski, s obzirom da je u tom vremenu na Gradini bio podignut utvrđen grad sa, do sada otkrivenim ostacima pet crkava, sa rezidencijama, kućama za stanovanje, radionicama i skladištima, kao i sa nekropolama.

Gradina je udaljena oko 160 km vazdušnom linijom od Novog Sada ka jugoistoku, i u blizini je savremenog Grada Čačka. Na nadmosrksoj visini od 846 metara, Gradina predstavlja jedan od dominantnih vrhova planine Jelice sa koga se, kako je to još 1865. godine uočio pionir srpske arheologije Janko Šafarik, pruža veličanstven pogled na ceo okolni predeo, sa prečnikom od nekoliko desetina kilometara (Rudnik, Ravna Gora, dolina Zapadne Morave, Dragačevo, i dalje).

Zato nije slučajno što se život na njoj, sa prekidima, odvijao u trajanju od preko tri milenijuma, od praistorijskih epoha do ranog srednjeg veka, posebno, u manje sigurnim vremenima, kada je čovek tražio mesta za život, koja su bila štićena svojim prirodnim položajem. Nema sumnje da je Gradina na Jelici jedan od ključeva za razumevanje procesa koji su dominirali na Balkanu tokom ranovizantijskog perioda, u vreme seobe naroda i ranog srednjeg veka. Vredi podsetiti na činjenicu da je upravo u tom periodu, na ruševinama Rimskog carstva, došlo do osnovnog formiranja Evrope kakvu danas poznajemo navodi arheolog Aleksandra Gojgić, jedna od saradnica na ovom projektu.

Zorica Lešović Stanojević

izvor: čačanski glas